Wednesday, July 23, 2014

INTERVIEW WITH LALCHHUANZUALI RALTE


YWCA, India aiawha July 20-25 chhunga neih 20th International AIDS Conference (Melbourne) rawn hmang leh AIDS dona kawnga an hmalaknate leh thil pawimawh pholang tura rawn kal Aizawl Venghlui nu Lalchhuanzuali Ralte kawmna tawite -

(Matana Pachuau - MP, Chhuanzuali - CZ)

MP: Melbourne-a I rawn zin chhan min hrilh thei em?

CZ: International AIDS Conference-a tel turin ka lo kal a , World Young Women Christian Association hmingin India ram aiawhin ka lo kal a, Interfaith Conference ah closing plenary leh faith and culture tih topic ah presentation ka nei bawk a ni

MP: HIV/AIDS dona leh hemi lama hmalaknaah hian engvanga tel nge I nih?

CZ: HIV/AIDS dona ah ka tel na chhan bul ber leh a dona kawngah ka tel theihna chhan chu HIV kai ngei ka nih vang a ni a. HIV vanga harsatna tawkte tan hma ka lak theihna turin Pathianin he natna hi ka kai phal a ni. Tin, kan ram chhunga HIV kaite dinhmun en hian hma la lo theilo ni hian ka in hrebawk a ni.

MP: Mizorama HIV darhna chhan te min hrilh thei em?

CZ: Mi tam tak chuan mipat hmeichhiatna hian a ti darh an ti mai thei, a dik chiah a. HIV  kai tam zawkte hi mipat hmeichhiatna vanga kai kan ni a , mahse kei chuan kan rama HIV a darh chakna chhan chu endawngna leh thinhrikna hi a ni ka ti. A chhan chu HIV kai tih kan inhriat hian rilruah mahni inkiltawihna, midang te endawng tura inngaihna kan nei a. In tuamdam ahnekin thinhrikna chu kan hlauhthawn ang ngeiin kan tawk a. Kan inpuan ngamloh phah a. Tin, mi thenkhat phei chuan min an endawng avangin midang kai duhna rilru hial te an lo put phah a. Thenkhatin miin an endawng vangin enkawlna la turin an kal ngam lova, an taksa a chhiat hma phahin thi kan lo tam phah a. Hei vang hian HIV hi kan ram ah a huangtau ta bik a ni.

MP: HIV darh zel vennan engtinnge mimalin hma a lo lak ve ang?

CZ: HIV darh zelna tur venna kawngah hian mitinin tih thei kan nei theuh a, thalai ten HIV kailo tura an lo invenna ringawt pawh hi hma lakna kawng pakhat chu a ni in ka hria. Tin, a darh zel tur venna tur chuan mitin, chhungkaw tinte hian kan chungah a thleng vek thei a ni tih kan rilru ah kan inpawm a, a kaite dinhmun tur va hriatthiampuina hi a pawimawh. I endawng loh chuan a kai darh lo ang a, I endawng loh chuan a hrisel bawk ang , HIV chungchang hi mitinin a kaite hlauhawm lohzia leh HIV hlauhawm zia hi kan sawi tam a pawimawh. A bikin kohhran hruaitu te leh khawtlang hruaitu te, nu leh pa te paw’n kan fate zirtirna kan pek hi a pawimawh a ni.

Tin, thiamloh chantirna rilru kan put thin hi kan paih bo a pawimawh tawh bawk. Kan inchhungah rul lo lut ta se, a lo luhna kan ngaihtuah lo. A thah dan kawng ngawt kan zawng thin ang hian kan inchhung leh kan kai ve lohna tura kan inven a pawimawh tawh zawk a ni.

MP: Kohhran, pawl leh sorkar in enge a tih theih? Engte nge an tih mek?

CZ: Kohhran hian a hmalam kha chuan hmalakna an nei meuh lova. A kaia te ngei pawh Pathian hremna a ni tiin kan ngaihthah thin a nih kha. Mahse, a kai te hi kohhran mipui te ngei kan ni tih an pawm hnu hian hma an rawn la chho zel a. (Synod) Social Front ngei paw’n HIV awareness Kohhran tin ah nei turin a ti ta nghe nghe a ni . Tin, HIV positive te tan a (Durtlang) Hospital Grace Home chu sorkarin enkawlna a tih tawp hnu phei chuan Synod in rawn fund-in, ram dangin an neih tawh lo laiin keinia ah chuan Synod zarah kalpui zel a la ni. Sorkarah chuan DepAntiretroviral therapy (ART)ment of AIDS Control awmin an ni hian mainstreaming ah leh media IEC campaign lamah te hma an la nasa hle. HIV damdawi Antiretroviral Therapy (ART) hi ramdang tam zawkah chuan a lei a lei ngai a ni a. India ramah erawh chuan a thlawna sem a ni. Amaherawhchu, treatment lamah hi chuan tih loh tak tak an nei a ni.

MP: HIV hrik hi engvang pawhin miin lo kai palh ta se, enge a tih hmasak ber tur? Beiseina a tawp nghal tihna a ni em?

CZ: Miin HIV a kai chuan hmasa berah Antiretroviral Therapy (ART) ah a inziaklut ang a, counselling te a dawn hnu ah taksa ralvengtu a la ngah nge ngah lo test sak thin a ni a. 350 aia a taksa ralvengtu a hniam chuan Antiretroviral Therapy (ART) a ei a ngai dawn tihna a ni. Antiretroviral Therapy (ART) hi a damna ni lovin HIV in kan taksa ralvengtu a ai chhe tur a dang chauh a ni. Tin, HIV kaite hian rilru dahhniam mai lova kan tan beiseina a awmzia hi kan hriat a pawimawh takzet a. Damdawi ei ringawt lovin rilru a hrisel tel hi thil pawimawh tak a ni.

MP: UNAIDS Global Report 2014 tarlan dan chuan khawvelah India ram hi HIV pai tam 3-na niin, mihring 6% in HIV an pai a. Mizoram hi enge kan dinhmun?

CZ: Mizoramah hian kan kai belh zel a, India ramah pawh a kai tam lamah (za zela chhutin) 3-na kan ni. Thlatin mi 100 aiia tam kai an la awm belh zel a ni.

MP: International AIDS Conference ah hian Mizo dang engzat nge rawn kal ve? Tute nge an hming?


CZ: Mizo dang Lalruatfeli nen kan ni a. Ani hi UNAIDS sponsor in a lo kal.

MP: Enge Australia ram I hmuh dan?

CZ: A hmasa berah chuan faina a ni a. Tin, Mizo tam tak aiin tlawmngaihna an ngah zawk em aw ka ti. AIDS Conference ah hian thalai rual volunteer an tam hle, hlawh pawh nei lovin. An polite em em bawk. "Sorry", "Thank you",  "Excuse me" tih tawngkam hi hman an hreh lo. Traffic rules an zawm tha bawk.

MP: Eng hawi zawngin nge I Mizo pui te I han cho duh?

CZ: Kan hmalak dan kan activities hi chu a in ang thup mai a. HIV positive mahni nihna in pawm tak tak, Pathian vang ni si lo an tam. Keini HIV positive Pathian neitu te ngat phei hi chuan hmalam kan pan ve a hun tawh tak zet a ni. Tunge ka nih? Enge hmabak tih tur ka neih? tih hi kan hriat a ngaih niiin ka hria.

MP: Sawi tur leh zawh tur tam tak a la awm thei anga, remchang dangah kan la inzawt leh zawk mai dawn nia. I chhanna te a hlu hle mai.

CZ: Tehreng mai.

MP: Hun chep tak karah hun min pek theih avangin ka lawm e.

CZ: Kei pawh le.

No comments:

Post a Comment