Monday, April 6, 2015

PIANKUM LEH ACCOUNTABILITY

MPSC Chairman Pu Andrew Lalherliana pian kum chungchang hi vantlang hriata pholan a nih takah chuan uluk taka kan ngaihtuah tlan a tul a. Ama chhungte ngei pawhin he thil hi public interest lian tak a ni tih hria a, a nihna anga an ngaihtuah thiam a pawimawh hle.
Justice GN Ray chuan Norms of Journalistic Conduct-ah chanchinbu ten mipui hriata thil an pholan dan tur innghahna heti hian a ziak a:
“As a custodian of public interest, the Press has a right to highlight cases of corruption and irregularities in public bodies but such material should be based on irrefutable evidence and published after due inquiries and verification from the concerned source and after obtaining the version of the person/authority being commented upon”
Pu Andrew –a hi amah ngaina tu tan chuan pa fel tak a ni ang. Amaherawhchu, a piankum chungchangah hian tan lam nei lova ngaihtuah nawn ngai a awm nual. "MPSC chairman atan hian min ruattute'n chawl tura min ti a nih loh chuan ban ka tum lo," tih hi document hrang hranga thil inchhinchhiah dan leh India ram danpui leh dan dang enin innghahna tlak niin a lang lo.
Kan hriat theuh angin Mizo Students’ Union (MSU) te’n hemi chungchangah hma lain Mizoram Presbyterian Kohhran lehkha hrang hrang vawnthatnaah Pu Andrew-a baptisma channa chhinchhiahna lehkha an va en hial a. Chutah chuan “March 30, 1952-ah thla ruk mi a nih laiin Pastor Thanga'n baptisma a chantir” tih an va hmuchhuak tih chanchinbu lamah kan hmu. Pu Andrew-a piankum dik tak hi 1951 a ni tih a nu leh pa te leh Mizoram Presbyterian Kohhran hian an chiang tura ngaih a ni a. A hnua a “official birthday” a lo dang a nih pawhin ama rualpui tam zawkten an piankum dik tak hmang lova official record-a an ziak ta ang hi a ni ve mai a tih theihna lai a awm. Amaherawhchu, dan nei kan nih avangin he “irregularity” hi enliam theih a ni lo a ni. MSU te dinna hi a dik avangin namnul ngawt theih a ni lovang. An ngenna hi MPSC Chairman hian a ngaihpawimawh loh chuan Kiran Bedi boruak aia thalo zawk a hmachhawn thei a ni tih a hriat a pawimawh hle.
Sawi tawh ang khan piankum dik tak leh official record in anglo hi Mizoramah mi tam tak, pastor zingah ngei pawh, an awm avangin thenkhat chuan he thil hi chai thamah pawh an ngai lova. “Mimal inbeihna” leh “intih hmingchhiatna” anga lo ngai pawl pawh an thahnem hle. “Tu pawi mah a sawi loh te chuan han chinleh vak a tulna a awm em ni?” tia ngai pawl pawh an awm awm e.
March 30-a Pu Andrew Lalherliana’n thuthar lakhawmtute a kawm hma khan chanchinthar ziaktu pakhatin a han bia a. Mizoram mipui nghawng thil pawimawh tak a nih avanga khawvel hmun hrang hranga Zofaten an ngaihven thu a hrilh a.  MPSC Secretary Pu Tamlal Lohar-a’n he piankum inanglo chungchang a sawifiahna kha a tawk loh thu hrilh a nihin uluk leh fel taka address a tulzia pawh hrilh hriat a ni. Sorkar lamin an sawifiah tura a beisei laiin sorkarin ama sawifiah tura a duh zawk avangin press conference a nei ta niin a lang.
MPSC Chairman chuan a office ah thuthar thehdarhtute a kawm a. MPSC Chairman ni tura India ram danpui constitution Article 316-na in a phut ang a tlin lo ni ngeia a lan hnu pawha insawithiamna lam hriat a nih tak avangin MSU leh dikna duh mi tam takin an ngaithiamlo hle a ni. MSU te chuan April 1 hma ngeia bang turin an phut ta a, "Kan hun tiam chhunga kan ngenna hi a hlawhtling lo a nih chuan Mizo mipui leh zirlaite aiawhin MPSC a zahawm chhunzawm zel theih nan a ṭul angin hma kan la ang," an ti a ni. A “tul” anga hma lak hi dan lam hremi te chuan PIL emaw FIR thehluh thaa an hriat thu an sawi.
Pu Andrew-a leh Pu Tamlal Lohar-a te sawifiahna hrang hrang hi uluk zawka en chuan thil inmillo a awm nual a. Mizoram State Assembly Secretary hlui Pu HL Chunga khan Oct 18, 1991-a "Mizoram State Assembly Who is Who?" ah "Born on the 7th October, 1951 at Aizawl Civil Hospital" tiin Pu Andrew-a chungchang a ziak a.
2008 Assembly inthlana affidavit a siam ah Pu Andrew-a hian "I, Shri ANDREW LALHERLIANA...aged about 57 years" tiin a ziak bawk a.
March 16-a MPSC Secretary Pu Tamlal Lohar-a thuchhuah a siama document zawng zawngah a pian kum October 7, 1953 tih vek a nih thu a tarlan kha thu diklo a ni tih kan hre thei awm e. Document “zawng zawngah” 1953-a piang tiin a inziak tlat lova.
Tin, "Kum 2003 MLA election-ah a ṭhiante MLA nomination form a fill-up tirah October 7, 1951 tiin an lo ziahsak a, an lo thehluh tawh avangin kum 2008 thleng a pu a, remchang hmasa ber 2008/2009 khan Assembly identity card-ah siam diktir a ni," tia Pu Tamlal-a’n a sawi pawh kha 2008 affidavit-a amah Pu Andrew-a ngeiin kum 57 vel a nih thu a ziah avangin thu diklo a ni tih kan hre bawk awm e. Assembly ID card lo “siam diktir” tih kha Pu HL Chunga’n document tlawhchhana Pu Andrew-a piankum a ziahlan leh 2008-a amah Pu Andrew-a ngeiin affidavit-a a kum ziah enin ID card diklo siam a tih theih hial zawk ang. Pu Andrew-a leh Pu Tamlal-a te sawifiahna hian zawhna chhan si loh a siam belh nual a ni.
The Passport Act, 1967 Clause 12 (b) a inziak a leh baptisma channaa kum inziak kha thil inkalh niin a lang bawk.
Whoever... knowingly furnishes any false information or suppresses any material information with a view to obtaining a passport or travel document under this Act ... shall be punishable with imprisonment for a term which may extend to [two years or with fine which may extend to five thousand rupees] or with both.” - The Passport Act, 1967 Clause 12 (b)
1969-a Australia an pem dawna a passport-a a pian kumah khan October 7, 1953 tih a nih chuan Mizoram Presbyterian Kohhran official document-a a kum inziak kha a diklo tihna emaw 1951-a piang tih inhriain 1953-a piang angin passport dilna a thehlut tihna a ni.
Pu Andrew-a piankum MLA inthlan dawna 1951 anga vawi 3 aia tlemlo ziahlan a nih khan The Representation of the People Act, 1951 section 125A(ii) bawhchhiatna niin a lang bawk.

Penalty for filing false affidavit, etc.—
A candidate who himself or through his proposer, with intent to be elected in an election...gives false information which he knows or has reason to believe to be false...shall...be punishable with imprisonment for a term which may extend to six months, or with fine, or with both.
MPSC Chairman hian, "Min ruattute'n bang tura min ti a nih erawh chuan second khat pawh inngaihtuah loin ka bang ang," a ti a. Document fello nuai leh dan bawhchhiatna ni thei in hailang a awm tih hriat tawh chuan a “ruattute’n bang tura” an tih nghak lovin amah zawk hian moral issue a nihna leh legal issue a nih theihna zawn atangin insaseng zawk se thil tha ber tur niin a lang.
Pu Andrew Lalherliana hian thil fello a lo awm tih a pawm a, puitling taka mawhphurhna a lak ngam a tul. Mizote hi a lehlamah chuan kan rilru a tha angreng a, "Ka lo ti dik tlat lo mai" tiin inhnukdawk se kan fak lehling hial zawk awm e.