Monday, May 18, 2015

NURSE HNA LEH MIZOTE

May 6 khan Lungleia Mizoram Baptist Kohhran damdawiin Christian Hospital Serkawn hnuaia nurse zirna School of Nursing chuan nursing zirchhuakte puala hun "40th Batch GNM Graduation" an hmang a. Khuallian Minister Zodintluanga a ni. Khuallian chuan nurse zirchhuakte an pawimawhzia te, School of Nursing-a thawktute thawhrimna fakawmzia te a sawi a. Mizoram pawn, India ram pawn thleng pawha nursing zirchhuak te chu hna thawk ngam turin a chova. Mizoram sorkar hmalakna thar pakhat puangin Youth Commission kaltlanga Singapore-a nursing zir theihna program buaipui mek thu a sawi tel bawk a ni.

Mizoram sorkar hian uluk takin he nursing zirna hi a kalpui turah beisei ila. Singapore-a zir tur mi 80 a lak tum pawh an zir zawha hna an thawh theih dan tur thlengin sorkarin a ngaihtuahpui theih chuan thil tha tak a ni ang.
"Mizo nula leh tlangval rampawna nurse hnathawkte chu an hnathawhnaah fak an hlawh hle thin" tia Minister-in a sawi pawh a dik viau mai a.

Nurse hna hi Mizoten kan thawh ve theih hna chauh nilovin kan champion pui theih hna niin a lang. Kan awmna atanga darkar hnih vela hla Cooranbong vengah hian Aizawl Treasury Square veng Pu Zaluta (L) fanu Pi Lawmzuali a awm a. India ram a chhuahsan hma daih tawh atanga nurse hna thawk thin a ni. Australia-a a pem hnuah pawh nurse hna a thawk chhunzawm a. A taimak leh thawhrim vangin a thawhna damdawiinah, Pu Zodintluanga sawi ang hian, fak a hlawh hle.

2010 chho khan Minister John Rotluangliana fanu Lucy Pachuau pawh Melbourne khawpuiah nursing zir leh thawk pahin a awm a. Ram changkang ber bera nurse hna thawk tur hian Mizote hian kan tlin zan a ni tih hrechiangtu pakhat a ni ang.

2009 atang khan keipawh, damdawiina ka thawh avangin, nurse ho nen inhne hnai takin hna kan thawk hova. Nitin deuh thawa thawhpui chuan an hnathawh dan pawh a hriat ve theih viau mai.

Australia ah hian a tlangpuiin kum tin BSc Nursing kan tih ang chi nurse graduate degree nei thar mi 8000 bawr vel an awm a. Mahse, 3000 velin hna an hmu thei thin lo. A chhan chu ram pawn atanga nurse experience lo nei tawh hna rawn hmu - skilled migrant worker - ho vang a ni. Chu'ng zingah chuan Philippines atanga rawn kal thahnem tawk tak an awm a. Anni lo pawh khawvel hmun hrang hrang atanga rawn kal an awm.

Philippines atanga rawn kal ka han sawina chhan chu anni hnam hi Mizo te nen kan inan em em vang a ni. Nitin deuhthaw thawhpui chuan an zia te, an saptawng thiam dan emaw thiamloh dan te, Asian ni chunga sap ho zinga an thawh dan te, sap hovin an lo dawnsawn dan te ka hmu a. Anni ho ang hian Mizo te pawhin he eizawnna line hi kan bawh chi tak niin ka hria. UK ah pawh an thawk thla hnem a ni ang Queen Elizabeth-i pasal Prince Phillip-a’n Luton leh Dunstable damdawiina cardiac centre a hawn tuma Filipino nurse pakhat a chibai pahin UK damdawiin inenkawlnaah Philippines ram mipui chanve lawih tiruak pha khawp an awm a rin thu fiamthuin a sawi hial a.


Hmanni deuh khan ka thawhna damdawiin Chris O'Brien Lifehouse ah hian Philippines atanga rawn kal tlangval fel deuh mai Luigi-a ("Malian" tia han koh palh mai awl hmel zet!) hian hna a rawn zawm thar a. Philippines ah nursing zir zovin kum 2/3 nurse hna pawh a lo thawk tawh a. Australia-a a pa awm zar zovin a rawn pem a. Philippines-a a nursing degree chu Australia-a hman a nih theihnan eng engemaw a buaipuia. Min hrilh thenkhat ka han sawi chhawng dawn ange.

1) Ram dang atanga Australia-a nurse (BSc Nursing ang chi) hna thawk tur te chu Australian Health Practitioner Regulation Agency (AHPRA) in a pawm a ngai.
2) Australia ram pawn degree chu pawm a nih theihnan AHPRA-in a hriatpui college ah "bridging course" $10000 man vel zirchhuah a ngai a. Chu course chu chawlhkar 11 chhung awh a ni.
3) Bridging course zawh atanga chawlhkar 6-8 hnuah result puan a ni leh a.
3) Chumi hnuah Australia rama nursing degree zir zo te ang bawkin Registered Nurse angin an in ziaklut (register) thei.

Australia rama nurse hna thawk thei tura an in register tawh chuan hna an zawng thei a. Amaherawhchu hna thawk thei tura visa neih a ngai. Kum 3 lo thawk tawh tan erawh helaia visa daihrei ber chi Permanent Resident visa (USA-a green card tlukpui) an dil thei thung. Permanent Resident visa an dil theih chuan hna zawn a awlsam phah thei. A nih loh chuan hospital emaw khan an sponsor a ngai thin.

Chiang deuh zawkin AHPRA website ah hian a inziak bawk - www.nursingmidwiferyboard.gov.au/Registration-and-Endorsement/International.aspx

An hlawh hi mi tam takin hriat an duh thin a. New South Wales bikah sorkar leh nurse union te inremna anga nursing degree nei te kar khat hlawh hetiang hi a ni:

1st Year  -$1087.10
2nd Year -$1146.20
3rd Year - $1205.40
4th Year - $1268.90
5th Year - $1331.90 
6th Year - $1394.60
7th Year - $1466.20
8th Year and above - $1526.60

State dangah pawh hetiang deuh tho hi a nih hmel. Kar khata hnathawh hun chhung hi darkar 38 anga chhut a ni a. Zir zo hlimin darkar khata $28.60 an hlawh tihna a ni. A kum riatnaah chuan darkar khata $40.17 daih an hlawh pha thung. A thla biin sawi ta ila, nurse tharin thlakhatah $4348.40 a hlawh a. A senior berin $6106.40 atangin.

Australian Bureau of Statistics (ABS) sawi dan chuan Australia rama hlawh average hi thla khata $5700 vel a ni a. ABS tehna atang chuan nurse te hi hlawh sang tak nilo, mahse hlawh average emaw a aia sang hret a nih chu. Mi 300000 chuangin he hna hi an thawk a. Kum upa te enkawlnaa (aged care) thawk tur phei chu an mamawh belh deuh deuh a ni awm e.

Nurse hna hi Australia ah hian hna zahawma ngaih a ni a. An hlawh tan chhohna hi harsa lutuk lova chhungkaw enkawl leh in leh lo din theihna tling a ni. Hmeichhia leh mipa, tuai leh patil thlengin an thawk.

Ka thawhpuipa thin nurse pakhat pawh a nupui nen fa pahnih an nei a. In man tlawm lutuk lohna vengah in neiin an in loan rulhnan ama hlawh chauh an ring a. Chuti chung chuan khawsak sang lutuk lo, nghei bik lovin average middle income family angin an khawsa thei a ni.

A tlangpuiin nurse ho hian chhungkaw chawma in leh lo din theihna khawp an hlawh a. Registered Nurse ho phei chuan an hnathawhnaah kaisanna an ngah hle. Company/Hospital-a CEO thleng pawhin an invawrh thei.


A awlsam leh tawi zawngin kan han sawi a. Sawi hmaih pawh a awm teuh ang. Harsatna hrang hrang paltlang tur pawh a tam hle. A bikin saptawng chungchangah. Saprama hna thawka hlawhtling tak ni tur chuan saptawng thiam that leh kan Mizo rilru piah lama rilru sukthlek neih theih a pawimawh bawk.

RIPANS-a zir chhuak te khan rawn ti ve teh u khai!