Wednesday, December 3, 2014

CHIEF MINISTER TE UNAU INANG LO

2007 kum khan China atanga ka haw kawngah Hong Kong-ah ka chawl a. Hong Kong-Kolkata chu Bangladesh ta Biman Airlines thlawhtheihna chuan man a tlawm avangin ticket ka la a. Kan thlawk chhuak tur airport-ah kan awm tawh tihah thlawhtheihna a chiankuanloh avangin kan thulh a. Biman Airlines chuan passenger te chu hotel tha angreng takah min dah a. Thlawh chhuah theih hun a chian loh avangin passenger te chuan thu thar kan nghak deuh tawp a.

Pu Duhthlana hi tunah Indian Ambassador to Phillippines a ni mek
Ka chhungten Hong Kong-ah Pu Lalthanhawla farnu Pi Lalthanziki te chhungkua an awm thu min hrilh a. Ka nu te nen tun hma atanga lo inhre tawh leh inti hnai an nih avangin Nu Ziki te chu ka la hre ngai lo nain ka va be pawp a. Ka chhungte ka sawi a, min la hre bik lova ka nu leh pate erawh an lo hre em em a. Chaw ei turin min sawm nghe nghe a. An in kal dan ka hriat loh avangin a pasal Pu Lalduhthlana Ralte office bang ka lo chang a, a motor-ah chuan ka pakai a. Pu K.L.Liana unaupa Pu Duhthlana hi IFS a ni a, 2007-2010 chhung khan Hong Kong-a India sorkar aiawhtu hotu lu ber Consul General a ni. An awmna pawh Hong Kong-a veng nuam pawl a ni a. Mizo chaw tui tak ka va ei a. An felin vawikhat inhmuhnaah pawh min ti tlangnel thiam hle. Chaw ei khamah an sitting room-ah Ngurliana Sailo zai kan ngaithla a. An tlai chhuah pahin ka hotel thlennaah min thlah a.

Hotel ka thlen chuan ka thlawhna chuanpui tur te an lo awmlo vek a. Biman Airlines thlawhna chu an lo siamtha niin! Hotel manager fel tak maiin min buaipui a. A rang a rangin airport ka pan nghal a. Ka va thlen chuan an lo in check-in vek tawh hi a lo ni a. Biman Airlines manager chu ka han bia a, min khawngaih rualin biakpawh theih loh a ka chhuah daih avangin ka thiamloh a nih thu min hrilh a. Tih theih awm tawhlo angin a sawi a. Ka mangang tihngaihna hre lo chuan, “India Consul-General ka va hmu alawm” tiin ka han in sawi pawr ve vak ringawt a. A tawpa tawpa chuan min khawngaih a, ruahmanna min siamsak ta a. Hotel riahna leh a tuka thlawh haw na tur min tihfel sak a. Ka thaw huai.

Pu Hawla farnu Pi Lalthannguri pasal kha ka pa pu (uncle) fapa Pu R.Vanneia (L) a ni a. Nu Ngurtei hi Pa Vanneia ai mah pawh khan a nelawm tihna ka nei. Nupui ka neih hlimin chhungte tlawh kualpuiin kan nu chu tum khat an inah ka zu lenpui a. Anmahni hria chuan pakhat mei zu leh pakhat hriselna ngaipawimawh an nih an hria anga. Nu Ngurtei khan a pasal hun hman tawp thleng kha duat takin a enkawl a. Kan zu len tum pawh chuan Pa Vanneia chuan mei chu a lo zu tho nain Nu Ngurtei vangin a insum hle tih a hriat.

2012 kum tawp khan kan chhungin kan rawn haw ve a. Kolkata kan thlen khan, mak deuh chu, telephone in Aizawl ka be tlang thei miah lova. Ka chhungte hnenah kan thlen hun tur pawh ka hrilhnawn thei lova. A hma lama ka lo hrilh tawh chu ka ring ta ringawt a. Thlawhnaa kan lut chu a hma berah hian Nu Ngurtei leh Nu Ziki te nuta, khatih laia Parliamentary Secretary Pa Patea hi a thu a. A phone a han chelek ka hmuh chuan han hmansak ka duh angreng khawp mai a. Mahse, ka han dil ngawt dawnin min hrelo nasa dawn lutuk a. Ka chhungte nen chuan an in hre tha nain kei chuan ka hre ve vak lo. High school ka kal laia kan ina vawi khat a rawn len luh tum kha min hmuh chu a ni mai a. Ka pain min hmelhriattir dan chuan, "I Pa Patea" a ti. An fapa pakhat hi Gospel Centenary School-a ka thawh ve laiin ka class ah a awm a. Naupang hmeltha tak, bright leh duhawm tak a ni. Tunah chuan a pa aia sang tlangval fel tak a ni tawh ang.

Pu Hawla hi a Personal Secretary Pu John L.T.Sanga, MCS, nupui neih khan a hma lamah Pi Rii nen an thu a. Inneihna a zawhfel khan Chief Minister te nupa va chibai ve kha ka chak angreng khawp mai a. Sorkar chak tak leh dikna nena rorelna kalpui tur anga an sawi te ka lo hriat ve avangin chak tak leh huai taka rorel turin duhsakna va hlan ka chak hle a. In sawi phei ilang chuan mi te pawh an lo hre ve ngei anga. Mihrang ang lo paw’n min lo biak ngei ka ring. Mahse, a rem ta lo nge ka hre ta chiah lo, ka va be ta lo. Ka lo chhinchhiah mai mai chu Pu Hawla hian Chief Minister nihna hi zahawm takin a lantir tih hi a ni. Ram hruaitu te zingah chuan a hriselna a vawng tha bawk a, a rualpui te nena khaikhin phei chuan a hmel pawh a tha hle. 

Mak ka lo tih deuh erawh chu kan Chief Minister leh Health Minister te hi, Nu Ziki leh Nu Ngurtei te an hawihhawm tehreng nen, tun hnaiah phei chuan mipui hmaa an tawngkam hi a mak thei hle. Politics huang chhung a nih hian duh duh sawi thiang anga ngaihna an nei ni berin a lang. Chhungkaw zahawm tak atanga lo chhuak ni si hi chhungkaw kehchhiaa seilian ang maiin mipui hmaah thu mawilo deuh deuh an sawi fo maia. Revd.Chuauthuama phei chuan , “An term hmasaa Ethics Committee Chairman hnenah khan a tawng buluk deuh thin hi sim turin in hrilh em ti-a ka zawh chuan ‘kan hrilh ve bawk asin maw le’ a ti a”  tiin Chief Minister chungchang a ziak hial a ni.
Ethics Committee - committee awmze neilo

Rev.C.Rosiama zilhna te kha Pu Hawla hian a ngaipawimawh lo hle a ni awm a. Ethics Committee kha, PRISM in Lok Ayukta ha neilo an lo sawi ang maiin, politician te tawngkam mawilo tak tak an khap hnehlo hle. Major Thanruma’n, “Ethics Committee chuan party tan bik leh awn bik a neih loh avangin zilh ngai nia an hriatte zilhin, fak phu nia an hriatte pawh an fak mai a ni," tia a sawi khan “zilh ngai” hi an hmu thin lo zawk nge tih pawh zawhna a awm thei hial awm e.

Ethics Committee hi din a ni tawh lo nain a telte kha chuan, a bikin Chief Minister te unau tawngkam thlahdah lutuk hi chu mimalin lo kawm thin se a tha ngawt ang. A nih loh chuan sawi awm leh awm loh te, sawi chhuaha mawi leh mawi lo te, sawi miah loh tur te thlengin an sawi phawng phawng mai si a. Hetiang zela kan ram hruaitu lu ber ber ten tawngkam an thlahdaha, tuma mitmei ven tumna an neih loh a, thurawn pe thei tur unaute hnen atang pawha thurawn an lak bawk si loh chuan, demna tur anmahniin an insiam zel dawn tihna a ni a. Kei, ka unaupa hi CM ni ta se, “Budget vawi khatmah pawh la siam ve lo party” tih tawngkam te, “Mizote hi hnam bal tak kan la ni…” tih te, “inchhirna pakhatmah ka nei lo…ka la hnawihsen zel ang” tih ang tawngkam te hmang fo ta se CM pawh ni raw sek sek, sim ngei ngei turin ka zilh hrim hrim ang.

Chhungkaw tanrualna leh Ethics Committee zilhna ber pawhin awmzia a neih loh chuan kan hmaa kum 4 dang la awm turah hian Pu Vanneihtluanga hrilhlawkna kha a thleng dik anga, Mosia Dan bawhchhiatna phei chu a zing dawn hlein a lang.

Mizo mipui te hian hruaitu tawng thlahdah lutuk leh hawihhawmna tlachham lutuk ang hi kan hnawl ngam a hun tawh takzet. An unau te bula an tawng duh dan lova mipui tawng khum ching phei chu.