Tuesday, November 11, 2014

SCHOOL EDUCATION DEPTT (LEH SORKAR) HOTUTE THUSAWI BIHCHIANNA

Kar hmasaa Vanglainiin School Education department hotute CSS hnuaia Hindi zirtirtute hlawh chungchang a zawh khan, hriat theuh angin, hlawh pek an nih loh chhan hrang hrang an lo hrilh a. School Education “hotute” thusawi hi sorkar thuchhuak anga ngaih a nih avangin ngaihven a hlawh hle. Zawhna zawhbelh pawh engemawzat a piang a. Hindi zirtirtute hlawh lak theihloh chhan sorkarin a sawi hi I han bihchiang dawn chhin teh ang.

1) “CSS hnuaia Hindi teacher 1,305-te chu high school leh middle school-a thawkte niin…hlawh an lak loh chin chu thla nga a ni.

Hindi zirtirtu 1305 ten hlawh an lak theihloh chhung hi a ruaitu department hotute hian thla nga tiin an sawi a. Mahse, hlawh la thei lo zirtirtute chuan thla nga nilovin thla sarih a nih thu vawi engemawzat facebook ah te an au chhuahpui thung. District pakhata zirtirtute chu May ni 7 khan Jan-Feb hlawh an account ah dah a ni a, mahse ₹1500 in a kimlo. ₹500 hi association hruaituten automatic in an la a, sorkar atanga kimlo chu 1000 a ni. Facebook hmangtu hrang hrang te comment han tarlang lawk ila: 

April thla atanga tun thlengin an la la lo.february thla khan 1000 theuh in an pe kimlo bawk” (Empy Infimate). Ani lo pawh hian thla sarih a nih thu hi an sawi nual a ni.

nupui fanau chawmna a tan a hmang tan chuan buaithlak ve duh got ang le..” (Zama Royte). Sorkar hotuten Hindi zirtirtute rumna hi an hriat loh a hlauhawm hle.

Inmawhchhiat vak vak tur pawh a ni lo, a posttu pawh hi eng motive-in nge a post a hriat loh, tuna kan minister leh P/S te hian an thiehtawp tak meuhmeuh an chhuah tih hriatpui a, deuhsawh vak vak loh a tha. Hindi zirtirtu lak dan a bilh atanga tho lo tam tak a awm...........A hria-in sawi se dar kar 3 sawi tur an nei ang. ......” (Fanai Laltansanga) 


Pu Laltansanga School Education hotute thusawi bihchianna a lo comment-na a ni a. A post tu motive hi a duh tak tak chuan a zawt thei a. Mahse, a zawt lem lo niin a lang. Sorkar hotuten an "theihtawp tak meuh meuh" an chhuah a tih hi uluk taka enin a dikna a tlemin a lang. Hindi zirtirtute lak dan hi tuna kan thupui ber a ni lova, buaipui ber zawk chu Congress sorkarin an vote pawh a duh em em Hindi zirtirtu 1305 te hlawh thla sarih pek tawh loh chungchang hi a ni.

A tam zawk chuan thla tam hlawh pekloh chungchangah hian sorkar insawithiamna hi an pawm lo niin a lang a. Nupui fanau chawmte phei chu an mangang takzet a ni tih an thusawi (comment) atangin a hriat theih awm e. An manganna hi thinrimnaah a chang mek niin a lang bawk a. A chhan lian tak nia lang pakhat pawh hetia an thawhhlawh an lak theihloh laia sorkarin NLUP sum sem a nih thu an hriat leh thin vang a ni. 

Mizoram Rural Bank-a thawk pakhat “Tetea Fanchun” chuan heti hian facebook ah a comment a, “Ofis a thawk ngei in midang hlawh nlup ah kan divert fo tiin min hrilh... Hlawh lo thei lo awm teuh mahse, nlup lak chuan kan duhtawk hlawm mai..kan inhmangaih tawn dan hi a bial a zim tlat..” Ani lo pawh hian hetiang hi sawi theih an nei nual a ni awm e. Dawt hmanga scheme buatsaih NLUP hi he'ng zirtirtute hlawh atanga pawhpen ang deuhva sawi hi a dik leh dik loh NLUP Nodal Minister hian a sawichian a tha mai thei. 

Hindi zirtirtu thla sarih hlawh la tawhlo te thinrimna tizualtu tur nia lang leh bawk chu an sorkar hotute tawngkam leh an khawsazia te hi a ni. Facebook hmang thin chuan an hmu thei ang. Education Minister puitu Parliamentary Secretary Joseph Lalhimpuia phei chu a social media activity ah hian Hindi zirtirtute (leh SSA zirtirtute) manganna han chhawk zangkhai tur a awm tehchiamin a lang lo. Thla sarih hlawh la tawhlo tan chuan anmahni enkawltu tur te awm awl der der lai nia lang te hi thil hmuh ninawm mai a ni thei ang. Sorkar hotu mawhphurhna reilo te vuan tura kan chhawr te hian an social media thuziak leh thlalak pholan te hi nei leh neilo te inkarah harsatna a siam thei a ni tih hriaiin an fimkhur a tha hle. 

Politician te facebook hman dan sawi takah chuan hmannia Chakma leh Mizo issue a alhchhuah lai vel khan cabinet minister Pu Zodintluanga chuan Zonet Zoram Kalsiam host tu Pu Lalnuntawma Fanai facebook wall-ah a facebook thian Lunglei MZP hruaitute zinga mi K.Lalremruata (Lal Tuaitea Khiangte) zawhna, "Chuan Indigenous chu in in hrilhfiah ta em..." tih chu heti hian a chhang a, " Lal Lal Tuaitea Khiangte indigeneous chu hrilhfiah ngai an awm lo a, Supreme Court of India in a hrilhfiah dan hi fimkhur tak in kan thlirhomzawk mai ani....." Cabinet minister hian a comment hi fiamthu ah a ngai a. Mahse, fiamthu na chi a ni lo tih leh Constitution Schedule 3 part 5 tlawhchhana a thutiam nen a inmillo tih a hre lo niin a lang.  He a thusawi (comment) hi hmun danga pholan leh sawiho a nihin Oct 15 khan heti hian a status-ah a ziak a, "...I hriat mai mai ah Lal Tuaitea Khiangte te etc te nen hian FB hi hun awl kan neih chang a, kan infiamna, a tak a, inhmu thei lo, rilru tih zangkhai nan a, hmang kan ni ti hi lomhre phawt la". 

Sorkar hotu ni tura mipuiin kan thlante hi mimal nun (private life) neilo khawpa kan chhawr buai tur a nih loh laiin Pu Hawla'n, "...tupawh hi kan accountable a ni tih hriat reng a ṭul a ni" a tih ngaihtuah phei chuan Cabinet minister ni phak phei chu an tawngkam (ziak, chhut leh sawi) an fimkhur em em tur a ni ang. President Obama te, PM Modi-a te hian kan hman ang facebook hi an hmang ve thova. Keini hovin fiamthu thawhnan leh awmze nei tak taka kan lo hmang thinlo hi world class changkanglo ni hian ka lo in hre thin a. Kan Congress MLA langsar te pawh hi world class changkanglo zinga an tel lohnan an Personal/Private Secretary fel tak tak te hian professionalism standard sang tak nen social media hi han hman tir tak tak se, kan kang awt mai ang. 

2) “An hlawh tur Central-ah bawhzui reng ni mah se, vanduai a kal tluang a, Central lama official-te'n thil tihsual an nei thin niin an sawi

He “vanduaina” tih teh ngawt hi a ngaihna hriat a har hle. LPS producer Pu Vanneihthanga Vanchhawng-in October 25-a khan facebook Special Report group-ah heti hian a post a, a chiang deuh zawk awm e:

School Education Dept. hotute hnen atanga thudawn danin, CSS Hindi teacher hlawh chungchangah hian sawrkar laipui dawr a nih hnuah a kal vanduai hle niin an sawi a, Sanction Order tihfel vek tawh anga ngaih chu HRD-a a khawihtu berin School Education Dept nilo, Hindi zirna hmun dang file dang nen a chawhpawlh palh a, hei hi Education Minister leh MP leh Official te nen bawhzuia chinfel a nih leh hnuah RBI ah an thunna ID hmuh a ni lo leh a, hei hi enchian a nih leh hnuah a thunna 'Head' diklo ah thun a ni tih hmuhchhuah a nih leh a, henghi theih ang anga tihfel a nih hnuin tunhnai khan thawn theih tura tihfel a ni ta niin an sawi.”

Hei hi thil awmdan a nih chuan Hindi chawilar tum Prime Minister hnenah hian State anga kan lungawilohna leh a tul anga inquiry hial din tura zu ngen chi ni te paw'n a lang.

3) “Central lamin CSS Hindi teacher-te hlawh tur a rawn pek tur hi cheng vbc. 25.78 a ni a; chu chu Central lamin Mizoram account-ah thun tawha an insawi laiin, Mizoram Finance hotute'n an la hmu si lo niin an sawi”

Ministry of HRD Under Secretary Sanjay Singh-a sawi dan chuan Ministry of Human Resource lam atanga an tih tur ang an ti fel vek tawh a. Sum lam pawh a sanction order thla khat kalta khan tih fel niin, Mizoram sorkar Education Department Secretary hnenah a copy pawh pek a nih tawh thu a sawi. Mizoram account-a thun tawh Mizoram Finance hotutute’n an la hmu lo anga sawi hi ani pawhin a lo hrethiam bik lo niin a lang.

4) “R Lalvena chuan, CSS Hindi teacher-te hlawh tur chu an ûm zui mek zel thu leh, Delhi Mizoram House-a resident commissioner pawh an ul anga lo buaipui tura an ngen thu a sawi a; pawisa chu hmuh thuai theih an inbeisei thu a sawi bawk.”

Vanglainiin he chanchinthar a ziahlan atangin ni tam a liam ta a. Pu Vena hian Hindi zirtirtu te hi thuthar hrilh theih a neih chuan an tan Chanchin Tha tluk a ni ang.

A tawp berah chuan Vanglaini palai lo kawmtu School Education hotute Pu H.Rohluna leh Pu Joseph Lalhimpuia te hian an hriatpui em? Hlawh pek theihloh chhan an sawi hi an hriatpuiin an pawmpui em? Thla sarih hlawh pe lova inchhawr ngawt chu a mawhphurtu an awm ngei ang. "Kan uiin ka homework a lo ei zo" tih ang chi chhuanlam hi hneawm tawh em em a, chhanna rintlak kan sorkar hotute hian an neih a pawimawh hle, mipui rin an beisei chuan.